[00:00] Freek:

Wat ik wel grappig vind, jullie vroegen mij om inspiratie en ik heb die David Byrne show doorgestuurd naar jullie. En eigenlijk, als je goed gekeken hebt, zie je in die hele show, zie je eigenlijk geen een lamp. En dat is dus juist de hele kracht van dat ding. Want op het moment dat je wel een keer echt een lamp in beeld ziet dan doet het ook wat. Er zijn twee of drie momenten waar zoiets in zit. Dat is heel goed.

Kijk, dat kun je ook bij een Popronde doen. Als je één grote gloeilamp in het midden zet en die eigenaar zover krijgt om verder alle lampen in de kroeg uit te zetten, dan heb je toch een hele andere sfeer dan dat de barman tussen het tappen door nog even wat kleurtjes veranderd. Ja, ik zou daarvoor gaan als ik de Popronde moest doen, ja.

[00:45] TUNE

Hey!

Ik ben Vincent de Raad en ik ben Melanie Esther en wij zijn 'The Live Coaches.' Wij coachen artiesten in het vertalen van hun unieke verhaal naar een live ervaring op het podium.

In onze podcast gaan wij in gesprek met experts van voor en achter de schermen uit de live muziekindustrie. We praten over alle verschillende onderdelen van live. In elke aflevering staat een ander element centraal. Van performance tot visuals en van styling tot licht, alles komt aan bod.

We bieden je nieuwe kennis, inzichten en meteen toepasbare tips om van jouw optreden een ervaring te maken!

Check onze insta @thelivecoaches voor foto’s en video’s van alle voorbeelden die voorbijkomen.

Ready? Let’s go!

[01:44] Vincent:

Leuk dat je luistert naar The Live Coaches. Dé podcast voor artiesten die van hun optreden een ervaring willen maken. Dit is alweer de negende van tien afleveringen van dit eerste seizoen van The Live Coaches, waarin we elke aflevering een onderdeel of aspect van live bespreken met een expert van voor of achter de schermen. Deze aflevering hebben we het over licht.

Dat het licht in bijna elke aflevering van dit seizoen al voorbij is gekomen, geeft wel aan hoé belangrijk dit aspect van een show is. En deze aflevering is het zo ver: vandaag onderzoeken en ontdekken we – de eindeloze levels waarop je over licht na kunt denken, wat het doet en wat het niet doet en waarom het zo ongelofelijk belangrijk is om jouw liveshow over te laten komen. Dat doen we met niemand minder dan Freek Ros.

Freek is een ware lichtkunstenaar. Hij werkt al sinds jaar en dag met De Staat, met als hoogtepunt hun headlineshow op Lowlands. En daarnaast werkt hij al sinds 2002 bij poppodium Burgerweeshuis en werkte hij met tal van andere artiesten, waaronder Kyteman’s Hiphop Orchestra, en recent met Altin Gün en Wende Snijders.

We gaan onder andere in op de vragen: hoe vertel je een verhaal met licht? Hoe kun je met licht het momentum van je show bepalen? Hoe kun je je publiek ermee sturen? En wat kun je als kleine artiest doen als er geen licht is? Dat alles en nog veel meer in deze aflevering. Geniet van dit ontzettend rijke en leuke gesprek met: Freek Ros.

[03:22] Melanie Esther:

Je hebt al vaker in de podcast gehoord, dat Vincent en ik heel veel shows analyseren. En een van die shows die we ook geanalyseerd hebben, is De Staat op Lowlands in 2019. Een comment onder die video zegt, “hulde aan de lichtontwerper en stage designer, echt vreselijk goed dit.” En daar zijn wij het honderd procent mee eens. En deze lichtontwerper is Freek Ros. Na het zien van deze show hebben we hem meteen een berichtje gestuurd en hij was heel erg enthousiast om zijn kennis en ervaringen over lichtontwerpen te delen. Licht lijkt misschien een wat moeilijker onderwerp, maar Freek komt met heel veel tips, kennis en inzichten, die jij meteen die jij meteen kunt toepassen op je eigen licht. Heel veel plezier met luisteren.

[04:02] Vincent:

Freek Ros, welkom bij The Live Coaches.

[04:08] Freek:

Dankje, dankje, leuk om er te zijn.

[04:10] Vincent:

Jij bent belichter, ik denk dat sommige mensen het kennen als lichttechnicus, licht designer, hoe zou je zelf jouw rol of functie omschrijven als jij aan shows werkt?

[04:22] Freek:

Vaak als een beetje degene die het inkleurt. En dan zonder dat dat heel makkelijk klinkt ofzo. Maar ik probeer echt te zorgen dat een show beter overkomt. Of eigenlijk misschien een soort vergrootglas over wat je wilt laten zien. Ik bepaal van achter de lichttafel of vanuit een ontwerp heel erg hoe een podiumbeeld eruit gaat zien en welke dingen daarin je belangrijk en onbelangrijk maakt. Dus eigenlijk, zoals ik het zie, is de kern van mijn werk dingen zichtbaar maken. En dat heeft als gevolg ook dat je dingen onzichtbaar maakt.

[04:54] Vincent:

Jouw blank slate, eigenlijk, is een donkere omgeving meestal. Tenzij je natuurlijk een buitenpodium hebt, maar daar straks nog even wat over denk ik.

[05:06] Freek:

Niet te veel aandacht aan besteden. [Iedereen lacht]

[05:09] Vincent:

Waarom is het als artiest belangrijk om over licht na te denken?

[05:14] Freek:

Nou ik denk dat het heel belangrijk is omdat je, ja, als artiest werk je heel lang aan materiaal en dat heeft als het goed is heel vaak een bepaalde boodschap of een idee erachter. En dat mag van mij ook – dat hoeft niet heel filosofisch of moeilijk te zijn, dat mag ook gewoon het entertainen van mensen zijn. Maar je wilt wel dat dat goed overkomt. Alles wat mensen horen en voelen is een heel groot deel, maar alles wat ze zien is een heel groot ander deel. En ik denk dat als dat goed bij elkaar komt, dat wat je maakt, wat je gemaakt hebt, heel goed overkomt. – kan komen. En volgens mij moet je daar heel goed over nadenken. Kijk, bij heel veel artiesten is een product af zodra het op Spotify staat of zodra het op plaat is geworden. En dan ben je natuurlijk – tot dat moment ben je heel lang bezig met hoe iets klinkt en wat je speelt. Maar om het daarna over te gaan brengen dan komt die andere component er wel echt bij en moet je daar ook iets mee doen denk ik.

[06:11] Vincent:

Dus, je hebt als muzikant, heb je muziek gemaakt, en daar ga je live mee spelen. En als je live gaat spelen dan heb je nieuwe manieren om die muziek kracht bij te zetten of om die boodschap die je hebt bedacht in die muziek, om die over te laten komen. En een van dé belangrijke dingen die er eigenlijk altijd is, is licht. Ik denk dat de meeste mensen nog wel zover komen als, ik wil graag dat dit nummer rood is, of dit nummer blauw. Bij blauw denk ik meteen aan een ballad, bij rood…

[06:44] Melanie Esther:

Liefde.

[06:45] Vincent:

Ja, rozen.

[06:46] Freek:

Bloed.

[06:48] Melanie Esther:

Bloed.

[06:49] Vincent:

Ja, passie. Maar licht gaat natuurlijk veel verder dan dat. En ik ben eigenlijk heel benieuwd, als jij met een artiest gaat werken, dus als jij gaat nadenken over het creëren van een lichtshow bij muziek, hoe jij dan begint? Wat is het eerste wat jij gaat doen met zo’n artiest?

[07:10] Freek:

Het eerste wat ik eigenlijk altijd, wat ik altijd vraag, is: stuur me de muziek. En dan het liefste alleen de muziek. En het liefste ook live, en het liefste ook ongeveer een set wat je wilt gaan doen. Dat is voor mij echt heel fijn om mee te werken. Het liefst ook geen beeld. Dat leidt mij heel erg af. Dat is heel erg alsof je een boek leest waar bijvoorbeeld – waarvan je de film al gezien hebt, dan weet je al hoe de hoofdpersonen eruitzien.

[07:39] Vincent:

Ik heb juist heel erg de neiging om te denken dat het beeld wat er al bij is, of een videoclip, of dat soort dingen juist voeding kunnen zijn voor: zo wil je dat de liveshow is. Maar, hoezo juist niet?

[07:50] Freek:

Nou, dat is het ook wel hoor, maar wel in een later stadium. Dus het liefst hoor ik eerst alles en dan natuurlijk is het denk ik best wel belangrijk om haakjes te maken bij dingen die er al zijn. Als een band een heel duidelijke clip of een design of een hele duidelijke mening heeft, dan moet je daar echt wel – dan moet je daar iets mee en dat wil ik ook. Maar ik vind het ook interessant als ik zelf allemaal dingen heb opgeschreven of genoteerd of bedacht. Het is voor mij heel moeilijk om daar weer terug te gaan denken van: wat nou als ik niet dit al gezien had? It cannot be unseen.

[08:30] Melanie Esther:

En als je dan aan het luisteren bent, denk je dan meteen al in licht, of denk je gewoon dan in situaties of gevoelens, of wat schrijf je dan op als je dat luistert?

[08:39] Freek:

Ik heb heel erg in mijn hoofd van: wat hoor ik? Waar zit het momentum? Ik schrijf ook vaak op welke tracks meteen blijven hangen of waar ik denk: hier gebeurt iets. Of ik probeer ook op te schrijven, bijvoorbeeld hele kleine stukjes die ik hoor waarvan ik denk: oh, daar zou ik iets met licht mee kunnen. Soms ook wel dingen waarvan ik denk: ah, als je dat nog uitbouwt dan kan dat heel goed werken. En daar komen we misschien straks nog wel op, maar ik vind het bijvoorbeeld best wel belangrijk dat als we – heel veel lichtideeën hebben een beetje tijd nodig om heel goed te landen en daarmee ook te landen in een show.

Dus ik houd er wel van als bijvoorbeeld wat intro’s of outro’s of bridges goed momentum krijgen in een show. Dat is echt iets heel anders dan op plaat. Als je Spotify aanklikt wil je toch wel dat je binnen een seconde of tien ofzo iets hoort waarvan je denkt van: oh ja, dit is het. Maar live vind ik het niet erg als dat, bij wijze van spreken, twee minuten duurt. Maar die ruimte moet vaak wel een beetje gecreëerd worden of opgerekt worden.

[09:38] Vincent:

Maakt die visuele input live dat mogelijk? Dat je bijvoorbeeld een intro kunt hebben van twee minuten die je, als je alleen audio hebt, ja, niet kunt hebben?

[09:49] Freek:

Ja, dat denk ik wel. Het zit heel erg in spanningsopbouw. Ja, en opbouw heeft tijd nodig. Ik denk wel dat je qua licht heel erg het momentum kan maken – of iets werkt. Kijk, als je het andersom redeneert, als je het licht wegdenkt dan zal je heel erg snel hebben van: okee, wat zijn ze aan het doen? Is dit wel – hoort dit wel zo? Is het wel bedacht? Klopt dit wel?

[10:13] Vincent:

Wat jij volgens mij net zei is dat je dus liever een repetitieopname hebt, dan dus officiële opnames, op het zo maar te noemen.

[10:21] Freek:

Ja, ik vind het bijvoorbeeld heel fijn om ook het ding als geheel te beoordelen. Dus echt de set die gespeeld gaat worden. Daar mag dan altijd nog wel een keer wijzigen, maar ik hoor liever iets waar alles – juist ook de foutjes of de dingentjes die je hoort van: ah, iemand die haalt misschien niet helemaal het niveau van de plaat. Of het is – nou, ik ben bijvoorbeeld zelf niet heel erg muzikaal of supertempo-vast. En het maakt nog wel eens uit of een band bijvoorbeeld heel erg hangt op een kliktrack en alles heel solide en altijd hetzelfde is, of juist dat niet is. Of ervoor kiest om dat niet te zijn. Vooral dat laatste is voor mij heel interessant.

[11:04] Vincent:

Dat er een, ja, soort van vloeiendheid in de show is.  Een soort van natuurlijk samenspel.

[11:13] Freek:

Ja, ik vind de vrije vorm echt superinteressant. Als die natuurlijke flow erin zit, dat zijn voor mij de optredens die, ja, waar ik het liefst naar kijk, en waarvan ik ook denk dat ze echt naar grote hoogte kunnen stijgen.

[11:25] Vincent:

Want wat maakt dat zo interessant voor jou?

[11:28] Freek:

Ik heb misschien wel de show als geheel wel een soort hoog in het vaandel staan. Dat er altijd een combinatie is van waar je bent, wie er zijn, wat de dag is, wat voor weer het is, wat er gister gebeurd is. Ja, als er – we zijn nu in de week dat Peter R. de Vries is neergeschoten. Als je dan een show doet op zo’n dag, weet je, wat mensen toch raakt ofzo, dan vind ik eigenlijk dat je je als artiest ook een soort van moet…

Het is fijn als een show dan de ruimte heeft om daar iets mee te kunnen doen. Tegelijkertijd vind ik ook heel erg: ‘the show must go on’ en je moet niet door alles laten bepalen. Maar als je dan op zo’n avond dezelfde party-lijst start als een avond dat alle versoepelingen worden aangekondigd, ja, daar zit gewoon een verschil in. En daar mag je wat mij betreft ook wel notie van geven. En daarom is een show die een vrijere vorm heeft – ik geloof altijd dat je dat op een podium terug kunt zien.

[12:27] Vincent:

Hoe zou dat terugkomen in licht dan?

[12:31] Freek:

Kijk, als de tempi lager liggen, de pauzes tussen de nummers groter zijn, er dingen gezegd worden, de setlist veranderd, dan beweeg je daar heel erg in mee. Kijk, bijvoorbeeld, ik ben – ik ga er toch even een Staat voorbeeld bij pakken…

[12:46] Vincent:

Freek heeft het over de headlineshow die De Staat in 2019 speelde op Lowlands. Eigenlijk zou The Prodigy dat jaar headlinen, maar vanwege het overlijden van frontman Keith Flint kon dit niet doorgaan. Daarop kreeg De Staat de kans. Tijdens het eerste nummer, “Fire Starter” een cover van The Prodigy, verschijnt zanger Torre alleen op een hoog platform bij de Front Of House, midden in de Alphatent, kijkt hij hoog over het publiek uit.

[13:13] Freek:

Die plek hadden we door het overlijden van Keith Flint van The Prodigy. Toen hebben we het daar best wel een tijdje heb ik het daar met Torre over gehad. Van ja, ik vind dat je daar wel – eigenlijk best wel een plek aan mag geven. En niet – ik bedoel aan de ene kant is het misschien een beetje makkelijk of flauw, aan de andere kant had Torre ooit al zelf een versie van Fire Starter opgenomen. En dan denk ik ook: ja, moet je dat dan laten liggen? Nee, dat moet je nu, nu moet je dat inzetten. En je moet ook…

Het geeft ook een soort van sense of place als je weet van: hey, wij staan hier dáár om. En dat mag het publiek ook wel weten en die weten het ook. Iedereen weet het al, maar het geven van, er gebeurt hier iets, we zijn hier, en het heeft ook een reden dat we hier zijn, daar vind ik wel dat je notie aan mag geven. En dan kan ik dat qua licht natuurlijk ook timen door – die show kun je op Youtube vrij goed terugkijken. Daar staat dan… Ik begin heel bewust met een positie te maken waar ik Torre probeer los te zetten van de band, dat hij het eigenlijk alleen doet.

[14:20] Melanie Esther:

En hij staat ook in de hoogte toch, op een plateau?

[14:22] Freek:

Ja. Dus ik probeer daar ook nog een keer een beetje een soort van… Kijk, dit gaat kitsch klinken, maar wel hem ergens dichterbij of ergens boven uit te zetten. Het publiek naar boven te laten kijken. Dat zijn voor mij dingen, van als iets gaat over of is voor een overleden iemand, dan vind ik het fijn als je mensen naar boven laat kijken. En daar ook de ruimte voor geeft om daar zelf iets bij te denken zegmaar. Dus dan moet je niet te veel doen, maar je moet wel ook een beetje richting van kijken geven en daar dus ook voor kiezen van bepaalde dingen, ja, er staan dan op dat moment ook nog vier bandleden op het podium. Ik vind het wel fijn als ik dan zo’n show kan beginnen zonder een heel hard applaus, open doekje, dus die bandleden moeten dan wat mij betreft wel in het donker op en die focus moet op dat moment liggen bij die eenzaamheid en niet bij dat groepsverband.

[15:18] Melanie Esther:

Mooi.

[15:19] Vincent:

Ja, dit is echt supermooi. Ik vind het ook heel mooi dat ze dan omhoogkijken. Dat je dat kunt sturen ook, als het ware ook, door het samenspel van de positionering van de persoon op het podium en de manier waarop je dat belicht. Ik wil een beetje jouw proces proberen te ontleden. Als we helemaal teruggaan naar het begin – een artiest stuurt jou dus een repetitieopname op van de set. Ze hebben de set helemaal gerepeteerd als het ware. Is dat pas wanneer jij erbij komt of kom jij er ook al vaak bij als de set nog niet af is?

[15:47] Freek:

Ik kom er dus vaak – ik zal proberen wat meer bij de vraag te blijven – ik kom er dus in als die set er is. Het liefst, of dat is voor mij het makkelijkst want ik wil, los van dat ik per nummer iets moois wil maken wil ik ook graag zorgen dat de hele show als een geheel bij elkaar… Kijk, als ik iets heel moois of iets heel heel intens bedenk voor een nummer wat uiteindelijk als tweede in de set zit, ja, dat is niet altijd efficiënt of andersom, dat ik probeer een rustpunt te maken in een show bij een track die ineens achteraan beland terwijl iedereen net in een soort pumped up vibe is ofzo. Ja, dat werkt voor mij niet, dat werkt voor de show niet, dus dan kan ik een idee hebben maar dan moet ik het toch loslaten. Dus dat is voor mij fijn werken. Daarna ga ik vaak inderdaad van de band vragen van: hey, wat zijn je referenties? Waar denk je aan? Wat is je artwork? Wil je daarbij aanhaken?

[16:41] Melanie Esther:

En hoe kan je dan bepalen of je dus je artwork als lichtinspiratie moet nemen? Of een videoclip? Hoe worden die keuzes gemaakt?

[16:51] Freek:

Nou, ik probeer vaak bijvoorbeeld wel kleurdingen mee te nemen. Ik probeer ook vorm, als dat er is, mee te nemen.

[17:01] Vincent:

Bij die Lowlands show had je dat 2D naar 3D ding toch? Met het artwork?

[17:05] Freek:

Ja.

[17:06] Vincent:

Misschien om het wat duidelijker te maken, kun je vertellen wat jullie toen hadden gedaan? Want er was dus een artwork van de plaat Bublegum. Was dat de plaat?

[17:14] Freek:

Ja. Het is gewoon een grid, een rooster, en kijk, dat is voor mij heel dankbaar want het is niet te letterlijk, dus… Kijk, met een hoes waar een sinaasappel op staat kan ik op een podium niet zoveel. Want dat wordt heel snel, ja, dat blijft een sinaasappel. Maar als het zo’n grid is dan kun je daar vorm in zoeken en vinden en kun je dat ook laten groeien. Maar daar probeer je dan inderdaad door een show heen een soort van diepgang te creëren. In dit geval dan misschien wat letterlijk door iets wat 2D is, 3D te maken.

[17:46] Vincent:

Want jij had gewoon de grid als het ware, bijna nagemaakt met lampen op het podium.

[17:52] Freek:

Ja, dat is wel, dan probeer ik inderdaad zo’n ruimte te vertalen naar een liveshow. Dat werkte daar in ieder geval heel erg goed. Maar dan zie je ook wel dat zo’n artwork dan wel een beetje bedacht wordt bij wat er live kan. Bij de vorige plaat van de Staat was dat ook wel, met de O, met een grote cirkel op de voorkant. Ja, dat is toch een vorm waar je best wel wat aan op kunt hangen ofzo. Dat kan ik daarna doorzetten of doorbreken of tegen ingaan.

Want verder, ik probeer ook wel een beetje de progressie van zo’n artwork te zien. Vaak zitten daar in het begin nog wel wat ideeën die wat letterlijker zijn en dan wordt het later wat gestileerder. Dus als je dat meekrijgt dan… Zo’n cirkel, zo’n O, dat gaat over verbondenheid. Dat gaat dan meer over de band als geheel. Bijvoorbeeld in een eerdere versie van het artwork bestond die cirkel uit vijf componenten, wat dan weer staat voor de vijf bandleden, en dan denk ik: ah ja, dat is wel, dat is misschien te letterlijk en daarom sneuvelt zo’n idee. Maar dat is voor mij wel, oh ja, zo’n haakje, oh ja, dat moet ik wel effe onthouden dat dat met elkaar te maken heeft.

[18:55] Vincent:

Vertaalt dat zich dan in het evenredig uitlichten van de vijf bandleden? Of?

[18:59] Freek:

Nou, bijvoorbeeld, ja. Of het proberen te zorgen dat ze op het podium ook dicht bij elkaar blijven. Nou, dat je weet van: je moet ze allemaal wel hun plek geven in de show. En dat verschilt echt wel per band.

[19:13] Melanie Esther:

Ja. Wel interessant hoe inderdaad dus de keuzes die je al heel vroeg in een proces, of in ieder geval als je de muziek af maakt – af is – en dan artwork gaat maken, hoe dat dus effect heeft – invloed kan hebben op – je liveshow. Alles is, nou ja, in dit opzicht ook dan weer een cirkeltje qua – als je toffe ideeën bedenkt bij je artwork en daar echt stil bij staat van: wat wil ik daarmee uiten? Dan kan dat dus ook weer heel veel effect hebben op je show.

[19:36] Freek:

Ja, dat vind ik wel. Zeker heldere keuzes blijven op een podium heel goed overeind.

[19:41] Melanie Esther:

Ja want heel vaak – ik kan me echt voorstellen dat artiesten vaak denken van: ja, wat moet ik dan met licht doen? Of inderdaad heel snel die, ja, kleuren en gevoelen associaties. Terwijl, als je nu zo zegt van, ja, kijk eens naar je artwork en wat voor licht en wat voor vibe zou je daarbij bedenken, dan zou ik als artiest nu al heel anders gaan denken qua wat de mogelijkheden zijn met wat er al is.

[20:02] Freek:

Ja. Nou, het kan in ieder geval.

[20:05] Vincent:

Hoe veel denk jij na tijdens het bedenken van licht over hoe het voor het publiek voelt? De Atmosfeer in de ruimte.

[20:14] Freek:

Ja, wel veel. Nou, ik had daar laatst toevallig een grappig gesprek over – nou ja, gesprek, discussie – met een journalist op Twitter. Ik had de show van Altin Gün belicht en er was een recensie geschreven en daar stond in, “de zanger krijgt door het licht een Messias-achtige uitstraling, al is dat ongetwijfeld toevallig.” Of zoiets. Dus ik had naar haar gestuurd van: nou, dit vind ik net zoiets als dat ik zeg van: deze journalist was bij het concert en schreef toevallig een recensie. Ik vind dat je van een muziekjournalist wel mag bedenken dat dat soort dingen wel bedacht zijn. Of in ieder geval, ik schrijf nergens op “Messias-achtige uitstraling”, maar ik probeer wel zo’n iemand op een bepaalde plek op een podium een bepaalde sfeer te geven. En als ik wil dat die band de hele avond op een ijskoud metrostation staat te spelen gevoelsmatig, dan lukt me dat ook wel. Tuurlijk denk je heel erg na over wat voor gevoel je het publiek mee wilt geven. Wil je ze erbij betrekken? Wil je ze juist een beetje wegduwen? Wil je ze alles laten zien of wil je ze juist veel laten horen? Wil je ze eenzaam maken of als een geheel samenvoegen? Ja, dat zijn allemaal wel gedachtes waar ik wel mee bezig ben.

[21:36] Vincent:

Kun je eens schetsen hoe je dat doet? Ik ben echt heel benieuwd hiernaar. Qua.. Wat je zegt over, “wil je ze eenzaam maken of juist heel erg betrekken”, hoe zou je daarmee omgaan als lichtman? Hoe doe je dat?

[21:46] Freek:

Het is moeilijk om uit te leggen hoor want het zit een beetje in het subliminal spectrum en voor mij gaat het heel automatisch. Maar het zit hem bijvoorbeeld in van: geef je – ik kan bijvoorbeeld heel makkelijk sturen: geef je een band ruimte voor applaus tussen de nummers door? Dus maak ik het donker? En is alles weg en stil? Of… Zet ik de blinders aan, laat ik het publiek heel erg zien en geef ik de band heel veel frontlicht? In die laatste situatie krijg je ongetwijfeld een-op-een applaus en dan kun je nog zien hoe iedereen lacht en blij is met zen song. Maar soms is dat helemaal niet wat ik wil. Of ik wil dat wel dat dat ergens in de show natuurlijk gebeurt, dat die interactie er is, maar bij sommige bands gebeurt er helemaal niks en, nou, dan kies ik er ook voor om daar effe niks voor te laten zien of kies ik er juist voor om het donker te houden en het tempo erin te houden zodat dat publiek uiteindelijk na een nummer of drie heel erg op dat punt komt en je dan maximaal kan uitbuiten.

[22:47] Melanie Esther:

Eigenlijk word je zo erg gestuurd als publiek ook he?

[22:51] Freek:

Ja, voor mij is dat heel duidelijk. Ik kan natuurlijk dat zien als ik het wel of niet doe, maar… Kijk bij een band als… nou, ik houd de Staat even aan, dat is een makkelijk voorbeeld. Daar zit bijvoorbeeld zo’n nummer in ‘Help Yourself’ waar Torre zelf iets met een camera doet, maar ook, het gaat heel erg over hoe hij zelf in beeld is en het nummer gaat eigenlijk over inbreuk privacy of hoe mensen zegmaar heel snel weer naar hun telefoon grijpen. Dat is dan heel leuk om dat juist dan te laten eindigen met een heel uitgebreid fotomoment waarin er heel erg gelachen wordt naar een camera of waar dat heel erg wordt uitgebuit. En dan denkt iedereen van: oh ja, ik sta hier ook, wow, ik ben ook wel in beeld, oh.

Maar als je dat elk nummer doet dan wordt het heel vlak. En dat is dan juist een nummer om heel erg uit te buiten en heel erg dat moment voor te zoeken. Terwijl bijvoorbeeld het nummer ansich niet per se, voor mij niet een van de leukste nummers licht-wise, tempo-wise gebeurt er eigenlijk niet zoveel. Het is heel langdradig, maar het werkt in zo’n show supergoed. Omdat je echt helemaal ruimte hebt om die participatie uit te spelen. Maar dat werkt niet als je de drie nummers daarvoor ook zo’n moment hebt, dan wordt het een beetje een – dan wordt het echt een herhaling van zetten. Dus dan weet ik ook van: als dat nummer komt, dan doe ik – neem ik daarvoor effe wat gas terug, om daarna de overgang weer heel goed te laten landen.

[24:16] Vincent:

Maak jij zelf ook moodboards? Of werk jij – hoe – of hoe presenteer jij bijvoorbeeld jouw idee aan een artiest? Op welke manier laat je dat zien?

[24:28] Freek:

Het liefst doe ik dat helemaal niet. Maar dat is… Voor mij zijn de fijnste shows dat iemand gewoon vraagt van, “hey, we hebben een show in Paradiso, we willen eigenlijk wel wat meer investeren in lichten, kan jij dat doen?” En dat verder, dat het een soort van ‘card blange’ niks bedacht, dat vind ik echt heerlijk. Ik heb heel lang in zalen gewerkt en gewoon dat je: welke band komt er vandaag? Okee, even luisteren. Okee, tof, dan heb ik dit idee erbij en dan werk ik dat uit. Tot een bepaald level van shows kom je daar goed mee weg en daarna moet je toch echt verder.

Zeker als je in de richting een AFAS of een Lowlands gaat. Ja, daar is gewoon niks als je het niet van tevoren bedenkt, dus dan begin ik vaak gewoon op papier een beetje te schetsen van: nou, wat… Vaak begin ik met een soort van, het proberen een soort van te creëren van een ruimte. Dus hoe zet je een artiest in een beeld neer? Wat zijn de… Hoe groot moet het zijn? Hoe groot wordt zo’n podium? Wat voor zalen ga je spelen? Wordt het een tour of wordt het eenmalig? Dus ik probeer effe zo binnen te halen: welke harde gegevens zijn er beschikbaar? En dan probeer ik eerst een soort ruimte te maken.

Ik ben nu bezig een show te ontwerpen voor Wende en dat heet “De Wildernis”. Alleen zo’n woord begint natuurlijk al van: nou, okee, dan moet ik misschien iets maken wat – Waar denk ik aan bij wildernis? Dat is dus niet iets symmetrisch, niet gestileerd. Dat is overal iets, dus veel verschillende soorten lampen, verschillende soorten bronnen, verschillende soorten sferen. Qua kleuren kom je dan bijvoorbeeld veel meer over dag, nacht, schaduw. Weet je? Dat zijn dan een soort van – Dat is bijvoorbeeld heel anders dan als die show “De Stad” zou heten. Waar je dan veel meer in rechte lijnen, invloeden van buitenaf, storende factoren, felle kleuren… Dat is even een heel extreem voorbeeld, maar… Dus dan begin ik daarmee met dat soort dingen op te schrijven en dan ga ik een beetje zo…

Ik teken nu heel veel in een 3D ontwerpprogramma. Vaak stuur ik daar een soort tien foto’s, impressies van. En dat zijn dan ook stilstaande beelden, terwijl licht natuurlijk heel dynamisch en bewegend is. Daar probeer ik het vaak een beetje bij te houden, ook om te zorgen dat er niet – Ik heb er niet zo behoefte aan dat iemand tot de laatste seconde mij gaat vertellen van, “hey, hier zou ik wel op een cue of een sound of… zou ik iets willen.” Ja, dat vind ik dan ook een beetje aan mij om die beslissing te nemen.

[27:02] Vincent:

Begrijp ik het goed dat je een soort van visueel beeld bedenkt per song als het ware, en dat dat wel afhankelijk is van de flow in de set? Maar dat ze ook een soort van losstaand zijn van elkaar?

[27:16] Freek:

Ja. Dus ik begin vaak met inderdaad wat grote impressies en dan hang ik er een paar hang ik dan heel specifiek op aan een song, en een paar zitten misschien wat meer van: dit zou het begin moeten zijn en dit moet het eind zijn. En dan hopen we dat we daar qua materiaal een beetje bij aan kunnen sluiten. Dus dan maak ik tien tekeningen en dan – dat is dan in de grote – het ding waar we op vertrekken. En natuurlijk werk ik dat dan voor een eerste show of een repetitie of een doorloop, werk ik dat dan wel best wel uit. En programmeer ik dat voor. Maar ik probeer het als een soort stilstaand beeld te verkopen ofzo – of te laten zien. Dat werkt vaak toch het helderst.

[27:56] Vincent:

Die tien beelden vind ik een heel mooi soort van uitgangspunt om te gaan kijken naar: hoe communiceer ik dan met een lichttechnicus? Ik denk dat de meeste artiesten – het gros – heeft geen eigen lichttechnicus bij zich. Onder een bepaald niveau is dat vaak iemand van de zaal zelf die dat dan doet.

Hoe kun je met zo’n pers… zegmaar, naar de geluidsman daar stuur je je stageplan naar op en dan geef je misschien al een beetje je monitormixen aan en dat soort dingen zijn redelijk bekend. Maar ik denk dat veel minder artiesten nog denken: wat kan ik nou naar die licht technicus communiceren voordat ik bij die zaal aan kom?

Volgens mij wil jij graag gewoon, “dit is de muziek die we maken, doe er iets mee.” Maar als je als artiest een bepaalde visie hebt op dat licht, hoe kun je dan van tevoren al die zo goed mogelijk communiceren? Of waar heb jij wat aan en waar heb jij niet wat aan?

[28:50] Freek:

Ik heb vaak zelf het meest aan referenties. Van: waar wil je heen? Weet je, als je een Rammstein-achtige show wilt, ja, schrijf het maar op. Het zal heel moeilijk zijn om dat te maken, maar dat geeft wel – Is wel weer heel wat anders dan dat je een Tom Waits-achtige show wilt. Of een Radiohead-achtig…

[29:07] Vincent:

En is het dan nuttig dat je dat letterlijk zegt van: “Rammstein-achtige show”? Of is het dan nuttiger om een screenshot van Youtube te maken waarin je het beeld ziet van zo’n show?

[29:17] Freek:

Nou, ik vind het wel heel fijn als het beeldend kan zijn. Ik heb een paar jaar geleden Eurosonic gedaan en van een van die artiesten kreeg ik een soort draaiboekje waar gewoon per nummer een plaatje in stond van – het was wel door een lichtontwerper gemaakt – dat maakt het wel iets makkelijker, maar ja, bij dit nummer willen we dit, bij dit nummer willen we dat. Nou ja, dat kan ik gewoon namaken en dan is het niet heel erg ontworpen, maar dan is het in ieder geval altijd een soort van hetzelfde. En dat helpt. Ik houd best wel van dat “stick to the plan” dat werkt vaak best wel goed.

Ja, en qua lichttechneuten in zalen, je hebt een beetje twee smaken. En dat is lastig. Je hebt gewoon echt de technische persoon, dus echt degene die vanuit de electra doorgegroeid is naar de lampen, en je hebt wat meer de ontwerpers. Natuurlijk weten ze allebei van iets, van het een iets meer dan het ander, maar beheersen ze wel allebei. Maar er zijn gewoon heel veel mensen die wel nog goed een vierkwartsmaat kunnen onderscheiden en dat dan een hele show kunnen meetikken. Ja, ik vind dat zelf niet zo interessant.

Bij mijn shows zie je weleens dat ik zo’n rondje vierkwarts aantik, maar vervolgens vergeet ik het weer of laat ik het los, of vind ik een sound of tempowisseling, of een modulatie veel interessanter om iets mee te doen dan die vierkwarts die iedereen toch al wel hoort ofzo. Dat soort dingen kan je wel opschrijven van: maak iets wat sfeervol is per nummer. Maak iets – Probeer elk nummer één beeld te maken en houd dat vast. En begin dan met kleur en eindig met wit. Of houd het bij twintig tinten rood. Ja, dat maakt je show vaak veel memorabeler dan “bij dit nummer wil ik dit en bij dat nummer wil ik dat, en…” Want het gebeurt vaak maar half en dan kom je inderdaad een beetje uit op een rood een blauw een wit en een paars nummer.

En als je dan communiceert, communiceer dan bijvoorbeeld gewoon wat – misschien beter wat momenten dan per elk nummer… Ik krijg bijvoorbeeld best wel vaak een lijstje waar dan heel erg het BPM ofzo bij staat. Ja, nou ja, dat heb ik dan – na vier tellen weet ik wat het BPM is, ja, dat tik je gewoon mee en dat hoef ik niet meer. Dat is niet iets wat ik van tevoren ga zitten instellen. Dat eerste rondje neem je voor lief en dan daarna komt dat wel.

Probeer gewoon na te denken wat voor soort show je wilt geven. Probeer ook te zeggen wat je wilt laten zien. Vind je teksten heel belangrijk en speel je Nederlands-talig? Mensen willen dan graag iets met je teksten. Dan kan je ervoor kiezen om te zeggen, ja, ik wil dat wel graag de hele show in het donker doen, maar daar zit – een heel groot deel van die verstaanbaarheid zit in wat je ziet. Dat merk je pas met mondkapjes op, dat je veel vaker moet vragen van, “hey, wat zeg je eigenlijk?” Dat is niet omdat je ze niet verstaat, maar dat is omdat je de mond niet ziet bewegen. 

En zeker op een groot podium, waar ook nog eens een keer veel galm en dat soort dingen zit, dan wil je misschien dat soort informatie wel geven. Maar het kan ook zijn, nou, dat wil ik – ik wil dat juist heel duister houden en ik wil helemaal niet – het gaat niet om wie er op het podium staat, het gaat om de muziek. Nou, dat soort dingen zou ik gewoon – zou ik wel meegeven. Van: ah, het mag wel extreem zijn, het mag wel veel tegenlicht hebben, het mag wel veel licht van de vloer. Als je dat wilt. En probeer dan ook even daar een soort van gesprekje mee aan te gaan van: hey, wat ben je van plan – met een huislichttechnicus – wat is je ding? Kun je wat dingen laten zien? Oh, dit is heel mooi, oh, dit liever niet.

[32:44] Vincent:

Dat je als artiest vraagt aan de huistechnicus om wat sferen te laten zien op het podium al? Voor de soundcheck bijvoorbeeld? Dat soort dingen?

[32:51] Freek:

Ja. Ja zeker. Dat zou ik zeker… Dat is het meest zinvolle. En dan zou ik dat ook niet na de soundcheck doen, maar proberen daarvoor te doen. Want dan heb je ook nog tijd om daar wat aan – nog wat aan bij te sturen. En dan kun je ook zeggen van: we hebben hier twee of drie nummers die bijvoorbeeld heel erg… Stel je hebt een nummer wat heel erg hangt bij een break of dat werkt of niet. Nou, ga die ook spelen bij de soundcheck en zeg dan tegen die lichtman, hey, dit het nummer waar we het net effe over gehad hebben, hier zit die break. Kijk, als ik dat tijdens de soundcheck een keer hoor is de kans wel een heel groot stuk groter dat ik dat tijdens de show ook heb, dan als ik het nummer helemaal niet gehoord heb. En dat zou ik proberen echt mee te pakken.

Van, okee, hier hebben we een nummer waar iedereen speelt, en dan blijft ineens alleen de vocal over. Nou ja, als je dat even maakt – en dan wil ik ook dat daarvoor helemaal chaos is en dat alleen die vocal in het licht staat, volgens mij heb je dan – dan pak je er een moment bij wat iedereen bijblijft in plaats van dat je heel erg een soort van – een soort generieke flow blijft zitten, wat ook wel gebeurt als je het er niet over hebt.

[33:59] Melanie Esther:

Maar het is wel belangrijk eigenlijk dus om te weten wie je dan voor je krijgt als lichtpersoon.

[34:04] Freek:

Nee, dat is ook moeilijk, daar heb je ook weinig grip op. Ik bedoel, dan moet je gewoon zeggen van, okee, we gaan er zelf in investeren. Of iemand die gewoon af en toe wat signalen kan geven. Of als je bijvoorbeeld wel een geluidsman meeneemt – Ik heb er soms ook weleens wat aan als een geluidsman die al lang met zo’n band tourt even zijn hand omhoog doet van: okee, drie, twee, één… En dan weet ik niet eens wat er gaat gebeuren, maar ik weet wel dát er iets gaat gebeuren. Ja dat is best wel zinvol ofzo.

[34:32] Vincent

Wat er nu nog niet naar voren is gekomen, in die aflevering van de Staat…

In 2021 nam de Staat – onder de naam ‘Level Up Sessions’ een serie panelgesprekken op waarin ze met leden van hun team in gesprek gaan over hun visie en hoe zij hun werk doen. De aflevering met Freek en Torre, waar ik het hier over heb, gaat over show design en is, als je deze podcast interessant vindt, zeker de moeite waard om eens te checken. De sessies zijn te vinden op de Patreon pagina van De Staat.

In die aflevering van de Staat, had jij het over hoe jij zegmaar best voorzichtig was, bijvoorbeeld met rookgebruik bij een songwriter of dat je naarmate de show zegmaar, het begin dat het misschien een okee lichtshow was, in het midden van de set een soort van goed, en aan het einde van de show echt goed, ofzo. Ik weet niet of je denkt dat het belangrijk is om artiesten mee te nemen in die belevingswereld?

[35:23] Freek:

Ja, daar kan ik nog wel iets over zeggen. Als je als artiest in een zaal komt en je hebt eigenlijk niks bij je, maar je hebt wel een idee van hoe je show eruit wilt zien, zorg gewoon dat je er effe de tijd voor neemt om dat over te brengen. Ik als lichtman ben ook – ik weet het ook gewoon niet altijd. Soms denk ik: oh, dit zou weleens iemand kunnen zijn die heel fragiel is, of die heel zenuwachtig wordt van rook, of dat heb ik dan bij bijvoorbeeld Amerikaanse artiesten, ze hebben dat heel erg van, ja, dat wil ik niet – terwijl ik dan wel denk dat dat voor die show heel goed zou kunnen zijn.

En dan ben ik vaak, als ik het zelf niet zeker weet, dan ga ik het in het begin van de show een beetje aftasten.  Van: oh, hoe wordt er gereageerd? En hoe reageren ze als ik een blackout doe? Of als ik het heel donker maak, gaat die gitarist dan noten missen? Weet je? Dus ik begin dan veilig. Want ik wil in ieder geval – een ding wat ik niet wil doen is een show verpesten.  Kijk, ik heb dat in mijn carrière een paar keer meegemaakt dat het duidelijk geen klik was, en dan – bijvoorbeeld dat ik in een zaal werkte en een artiest komt, en ik had gewoon – I missed the point -- ’t was me niet verteld, of nou ja, goed, dat zijn de dingen, die weet ik allemaal nog heel precies. Alle goede shows ben ik, bij wijze van spreken, vergeten. Dus dat maakt impact.

Dus ja, als ik zo’n show doe en ik weet het niet zeker, dan begin ik gewoon heel voorzichtig en dan ga ik tijdens de show de grenzen oprekken. Met als nadeel dat het begin van de show dan vaak niet zo tof is. Dus als je als band in een zaal komt, neem er de tijd voor en spreek gewoon af van – je kunt het jezelf heel makkelijk maken door te zeggen: ja, we willen geen black outs, geen stroboscoop, geen rook, want dan spelen we niet goed. Ja, dan wordt het niet een show die visueel super interessant is, denk ik. Als je ten minste heel veel van die factoren eruit haalt.

Maar als je dat eigenlijk wel wilt, en wel kunt, of denkt van: nou, misschien moeten we daar maar aan wennen of moeten we dat maar oefenen, ja, zoek – trigger jezelf dan ook om het – om dat wel op te zoeken. Dus zorg dat je wel misschien een keer in het donker gaat repeteren, of dat je wel je setlijst uit je hoofd weet, of dat je wel denkt van: ah, als ik nu men plectrum altijd daar heb, dan kan ik in elke wissel kan ik dat pakken. En je kunt het dan ook nog een keer communiceren naar degene waarmee je werkt. Ja, dan wordt je show wel toffer. En dat zou ik niet laten liggen.

[37:48] Vincent:

Het is eigenlijk echt een betoog ook van: wees in die communicatie duidelijk in waar je grenzen liggen en waar ze rekken, zodat een lichtman minder – een minder lang gedeelte van je show een soort van hoeft af te tasten wat er wel en niet kan of waar het wel of niet goed op gaat.

[38:04] Freek:

Ja. Zorg ook dat je er met elkaar dan ook nog een soort van consensus over hebt. Het aantal keren dat ik met alle bandleden heb gepraat over hoe de show zou moeten zijn is ook best aanwezig, en dat maakt – kies er gewoon een iemand uit en zorg dat je met elkaar dan ook weet van: hey, we gaan gewoon dit doen, dit is – we willen hiervoor gaan, en laat een iemand dat dan doorspreken, die toch niet heel druk is bij een soundcheck. Bijvoorbeeld.

[38:27] Vincent:

Qua een leeg podium, als je bijvoorbeeld een rapper bent en je staat alleen op het podium, is dat heel anders qua belichten?

[38:33] Freek:

Ja, vind ik wel lastiger. Je ziet in mijn lichtontwerpen zie je heel vaak dat de lampen heel erg eindigen op de plekken waar mensen ook staan. Dat is wel grappig, er circuleert een bij heel veel persberichten nu zo’n foto van fieldlabs waar de Staat op staat. Daar zie je heel duidelijk van, je ziet, precies op die vijf bandleden zie je plekken en daar omheen is het meteen ook een stuk donkerder. Dus ik neem het heel erg als een uitgangspunt. En dat is bijvoorbeeld bij rappers vaak wel lastig, omdat die ook, juist omdat ze alleen op het podium staan, wel heel vaak in hun eentje heel veel ruimte willen nemen. Dus van links tot rechts. En heel veel heen en weer rennen, altijd een draadloze microfoon. Ik vind dat niet altijd de beste of de mooiste keuze. Ik zou het helemaal niet erg vinden als een rapper ook wat vaker gewoon een microfoon op een statief midden op het podium zou zetten.

[39:21] Vincent:

Bij het stilstaan met een mic stand zie ik ook heel erg Kanye voor me die vaak die keuze maakt om heel stil in het midden te gaan staan met een mic stand. En ook te blijven staan.

[39:29] Freek:

Ja. Dat is misschien ook de reden dat die show – of een van de redenen dat die show zo – wel heel goed werkt zegmaar. Ik zie dat in Nederland, vind ik dat bij de Hiphop shows nog wat moeilijker. Er was een show van Willem die heel mooi was uitgedacht volgens mij – waar die plekken heel helder zijn.

[39:44] Melanie Esther:

Die hebben we ook gesproken, Toon.

[39:46] Freek:

Nou, dat is dan een hiphop show die me in Nederland wel bijblijft.

[39:49] Melanie Esther:

Ben je benieuwd naar meer informatie over de show van Willem? Check dan aflevering twee, over Concepting, met Toon Rooijmans. Of aflevering acht, met Noralie, over Visuals. Zij hebben beide gewerkt aan de show van Willem.

[40:03]

En de Jeugd is altijd leuk of vermakelijk en die hebben dat met zijn drieën wel redelijk – maar ook van hen heb ik weleens een show gezien waar ze – Een Lowlands show waar ze eigenlijk alle drie de hele tijd op die voorste rail heel dicht bij het publiek gaan staan. Waar eigenlijk de camera’s rijden. En waren ze dus vergeten dat er dan nog 20.000 mensen staan die niks zien.

[40:23] Vincent:

Dus stilstaan is misschien een betere keuze dan de hele tijd op en neer rennen, of kies bewust die momenten uit?

[40:29] Freek:

Kies inderdaad, kies je plek, weet waar je gaat staan, ga met een choreograaf aan de slag. En kijk ook of je misschien beter alleen op het podium kan gaan staan dan met een DJ die ook alleen maar in start.

[40:41] Melanie Esther:

We hebben het nu natuurlijk steeds gehad over als je dus als beginnende act of opkomende act speelt, maar dan is er dus wel een lichttechnicus in de zaal. Maar wat nou als je ergens speelt, en er is überhaupt eigenlijk, ja, niet echt licht of een mogelijkheid. Wat zijn de mogelijkheden als er dus, ja, geen lampen zijn, maar je wel iets met licht wilt doen?

[41:01] Freek:

Wat ik wel grappig vind, jullie vroegen mij om inspiratie en ik heb die David Byrne show doorgestuurd naar jullie. En eigenlijk, als je goed gekeken hebt, zie je in die hele show, zie je eigenlijk geen een lamp. En dat is dus juist de hele kracht van dat ding. Want op het moment dat je wel een keer echt een lamp in beeld ziet dan doet het ook wat. Of er zijn twee of drie momenten waar zoiets in zit. Dat is heel goed. Kijk, dat kun je ook bij een Popronde doen. Als je één grote gloeilamp in het midden zet en die eigenaar zover krijgt om verder alle lampen in de kroeg uit te zetten, dan heb je toch een hele andere sfeer dan dat de barman tussen het tappen door nog even wat kleurtjes veranderd. Ja, ik zou daarvoor gaan als ik de Popronde moest doen, ja.

[41:46] Vincent:

Ja, en we hebben het dus over David Byrne’s American Utopia, de frontman van de Talking Heads. En dat is dus ook spelen met contrast als het ware. Dus ook een heel duidelijk contrast tussen dat je helemaal niks ziet of dat je een lamp ziet is heel groot.

[42:00] Freek:

Ja, ik zei net ook zoiets van: begin met een idee. Van wat wil je laten zien? Hoe moet het eruitzien? Vaak zijn dan heldere keuzes zijn het beste. Kies voor met zijn allen een kleur kleding. Of kies met zijn allen voor, weet je? Verf al je backline wit of groen of rood. Nou, neem bijvoorbeeld heel simpel zo’n band The White Stripes. Ik heb hun lichtshow weleens gezien ik heb ze ook weleens live gezien. Ik heb daar niet heel veel herinneringen aan, behalve dan dat alles wat ze deden rood met wit was. Superduidelijk. En gewoon helemaal goed doorgevoerd.

Sleep niet belachelijk veel mee, maar kies gewoon voor een paar goede dingen die je goed plaatst, die je goed hoort, die je… Weet je? Kies ervoor om heel dicht bij elkaar te gaan staan of juist heel ver uit elkaar. Dat zijn allemaal ook afwegingen die je, als je kleine shows gaat doen, ook al kunt maken. En inderdaad van, weet je, neem één duizend watt design gloeilamp mee en ga daar omheen staan. Geeft al een hele andere sfeer dan…

Neem acht TL’s mee die je achterop op een paaltje zet, dat kun je ook doen. Maarja, als je dat gewoon goed bedenkt en je werkt het uit, en zorgt dat de kroegbaas dat je die zo gek krijgt om misschien wel een heel goedkoop rookmachientje in te huren of zijn televisieschermen met de voetbal even uit te zetten. Dat klinkt misschien heel raar, maar dat zijn wel de dingen die bij een Popronde gewoon gebeuren. Ik bedoel, de tv’s uit in een café is best een leuk begin voor als je daar gaat optreden. En als je daar een beetje tijd in steekt dan lukt dat vaak wel.

[43:35] Melanie Esther: 

Zijn er ook bepaalde licht-clichés die je zou moeten, ja, willen ontwijken, of waarvan je denkt: oh, dat dat gedaan wordt, dat kan eigenlijk echt niet meer.

[43:42] Freek:

Ik zei net zo heel enthousiast, neem een gloeilamp mee [iedereen lacht], maar dat is tegelijkertijd ook een cliché. Sommige dingen worden ook een cliché omdat ze gewoon werken. En ik snap ook wel als je in een bar staat dat je gewoon een keuze moet maken. En dan… Ja, licht-clichés… Wat ik nu heel veel zie, maar wel best effectief is, is een show die helemaal meeloopt op Ableton met een paar led-strips. Ik ga daar niet zo heel… Het is natuurlijk heel makkelijk, of het doet ook echt iets met je muziek, maar ik vind het vaak esthetisch gewoon niet zo mooi om naar te kijken. Voor mij is de gedachte toch dat licht iets is wat wat er al gebeurt zichtbaar maakt.

Dus je wilt eigenlijk wat er op een podium gebeurt zichtbaar maken, of wat er niet gebeurt onzichtbaar maken. Dus wat mij betreft is licht iets wat iets laat zien en niet per se iets om naar te kijken als een object. En dat is met een led-strip die meeloopt op een Ableton beat, ja, kan dat – vind ik dat nog weleens gebeuren.

Terwijl het wel effectief is, en mensen vinden het ook wel – Ik bedoel, de Popronde recensent zegt dan: oh ja, staat toch wel echt een showtje. Dus je moet het ook wel een beetje gebruiken. Je mag er best iets mee doen, maar kies er dan ook voor om het af en toe een nummer stil te laten staan of kies dan ook als led lampen – led strip – alle kleuren kan worden, kies er dan ook voor om er daar maar één of twee van te gebruiken. Dus maak het iets meer…

Kijk, als ik een led strip zie dan weet ik precies wat ie kan. En als ik dat dan in het eerste nummer allemaal al gezien heb, dat vind ik dan misschien het grootste cliché van de laatste tijd. Dus kies er dan voor om er dan ook wel iets moois mee te maken.

[45:26] Vincent:

Dus opnieuw die heldere keuze. Zijn er qua achtergronden, ik bedoel, meestal, het is natuurlijk heel vaak zwart – hoewel in de Popronde kan je achtergrond echt van alles zijn. Tot aan heel druk Bruin café decor tot…

[45:39] Melanie Esther:

Sneaker winkel

[45:40] Vincent:

Ja, ik heb zeker ook in sneakerwinkels gespeeld tijdens mijn Popronde-ervaringen.

[45:45] Freek:

Dan moet je dus ook jezelf afdwingen om het dan te gebruiken, weet je? Dan moet je dus ook gaan zeggen van, okee, maar dan gaan we niet midden in de winkel spelen, dan gaan we tegen die sneakerwand aanstaan. Weet je? Daar mag je best wel over… Ik heb heel lang buiten theatergroepen getourd en dan moet je dus ook echt gaan nadenken van: als ik hier nu iets ga bouwen op dit enorm lege plein, waar komt wat ik bedacht heb het best tot zen recht?

[46:05] Vincent:

Als ik er zelf over nadenk dan zou ik denken dat minder clutter op de achtergrond beter is?

[46:10] Freek:

Voor mij vaak wel, maar ik kan me ook wel – je mag het ook wel… Je moet je dan eigenaar maken daarvan. Dus als je denkt: okee, dit – soms zit je ergens in een setting dat je denkt van: okee, dit is niet helemaal mijn stijl, maar probeer dan – je komt weleens op dat soort plekken, of een podium met heel veel decor. En dan probeer ik mezelf zo van: okee -- vaak heb ik dan eerst zo’n moment van: okee, shit, weet je? Dit had ik liever niet gewild. En daarna probeer ik het zo om te draaien van: okee, maar als ik nou bedenk dat al dit decor er speciaal voor mij is neergezet, wat zou ik er dan mee doen om het zo goed mogelijk te laten werken? En als je dat voor elkaar krijgt dan denken mensen echt: wow, die show is echt vet. Wow, deze band speelt altijd in dit duinlandschap van hout. Of: wow, dat past echt supergoed, maar dat is helemaal niet zo. Het past verschrikkelijk slecht, maar door het dan toch te proberen een plek te geven, of bij de juiste song ineens aan te lichten of mee te laten doen. Of door op het juiste moment toch tien sneakers uit zo’n rek te pakken en naar iedereen in het publiek te gooien, dan is het ineens wel alsof het erbij hoort. En dan heb je misschien wel een beetje ruzie met zo’n eigenaar, maar dan heb je wel iets gedaan.

[47:17] Melanie Esther:

Nou, laat je inspireren luisteraars. [Iedereen lacht]

[47:21] Freek:

Ook als je in een bar staat met een chagrijnige barman, weet je, betrek hem erbij. Zeg gewoon, hey, deze barman heeft hier ook een zware avond want we staan door al zijn playlists heen te spelen, ga nu allemaal even een biertje halen, wij wachten wel drie minuten. En dan heb je toch een soort interactie en dan gebeurt er wel wat. Ik heb je vraag niet beantwoord, maar de achtergrond, ja, ownen. ’t Is gewoon doen. En anders, tuurlijk is het supermooi om een gordijn of een backdrop of iets mee te nemen waar – zeker bij zo’n Popronde is het volgens mij ook effectief als gewoon een willekeurige bezoeker die de kroeg binnenkomt kan zien welke band het is. Doe daar iets mee.

[47:58] Melanie Esther:

Zeker. Dat wordt echt heel weinig gedaan. Of in ieder geval, de laatste Popronde waar ik was en die er ook was, 2019, toen, ja, ik heb letterlijk, ik denk misschien acht acts gezien, en een daarvan had een kartonnen bord met hun naam erop. En daar dacht ik: wow. Terwijl, dat is het makkelijkste wat je kunt doen.

[48:17] Vincent:

Maar ja, ook een zwart doekje al kan al helpen. Zeker in cluttered barren, of bijvoorbeeld bij barren waar je – je hebt ook barren in de Popronde waar je tegenlicht hebt. Waar je gewoon voor de ramen staat te spelen die niet dicht kunnen. Dat wil soms ook nog wel is, als je dan effe een zwart doekje bij je hebt en een paar stukjes tape, dan wil dat net wel veel doen ofzo. Of natuurlijk een doek waar meer op staat.

[48:39] Freek:

Ja, dat hoeft allemaal echt niet ingewikkeld te zijn. Weet je? Als je een doek hebt kan het in een weekendtas. Dan kan je misschien ook nog wel een doek kiezen wat iets mooier past – een rood wit gestreept doek wat je oma van de oude lakens aan elkaar genaaid heeft, past bij the White Stripes alweer stukken beter dan dat…

[48:56] Vincent:

Ja, of als je bijvoorbeeld heel smooth bent, Bruno Mars ofzo, dat je bijvoorbeeld een soort – zo’n goud gordijn hebt. Weet je wel, dat soort dingetjes.

[49:02] Freek:

Ja, precies. Maar ook die heb je gewoon bij de budget stoffenwinkel. Dat hoef je allemaal niet… Je hebt ook soms maar een klein stukje nodig om het te laten werken.

[49:09] Vincent:

Ik ga langzaam een beetje richting het einde toewerken van dit gesprek. Ik denk dat er al superveel dingen gezegd zijn. Heb jij dingen waarvan jij denkt dat het nog heel belangrijk is om dat aan te halen of het over te hebben, of wat je denkt dat heel belangrijk is om mee te nemen in deze aflevering nog?

[49:23] Freek:

Ja, ik denk dat het wel goed is – dat je je best wel mag laten inspireren. En dat je de lat best hoog mag leggen zegmaar. Voor je eigen show. Dus dat je misschien wel juist moet denken van: -- nou, laat ik beginnen bij: het is allemaal niet zo moeilijk. Juist bij een band als de Staat waar we heel erg zijn doorgegroeid live, zijn we gewoon ook maar gewoon begonnen met steeds iets meer tijd in de show te steken. Steeds bijvoorbeeld iets meer lampen mee. Ook voor mij heeft dat bijvoorbeeld best wel betekend dat ik best wel een deel van wat ik weer verdiende ook weer een beetje liet terugvloeien in de show. Door wat lampen te kopen, door wat dingen te doen, door er steeds iets verder op in te zetten.

En dan weer een plan te maken wat eigenlijk niet in het budget past, maar dan toch, laten we het dan toch een paar keer proberen. Okee, dat gaat wel goed, de reacties zijn wel goed, oh okee, mensen – oh, die festivalprogrammeur die heeft het gezien en die wil het nu ook wel hebben. Oh ja, nou, dan kunnen we dat misschien wel toch een stapje extra geven. Door toch een keer een investering te maken door op een – bij een Eurosonic of Noorderslag te zeggen van: hey, we – oh er hangt wel heel veel videoscherm, misschien moeten we toch een keer even wat tijd in eigen videomateriaal steken. In een tijd dat dat misschien nog minder gebruikelijk was dan nu.

Door steeds die kleine stapjes te maken en met een vast team te werken en te blijven werken, groeit het echt. En daarmee vergroeit ook echt je marktwaarde, of je waarde, of in ieder geval de waarde van je product. En dat gaat niet in een week, maar als je dat heel consequent doet – Kijk naar een band als Kensington, die zaten ook gewoon met elkaar op de middelbare school. Daar kun je van alles van vinden of je het leuk vindt wat zij doen, maar ze hebben wel – zij hebben ‘stick to the plan’ tot het maximale uitgevoerd. Zij zijn begonnen met stadionrock te spelen voordat ze ooit in een stadion geweest waren. En dat is – uiteindelijk land dat wel. Volgens mij zijn dat hele legitieme keuzes.

Dus als je daar maar met elkaar mee bezig blijft en blijft aanscherpen en ook goed in investeert en – kijk, en ook al verdien je bij een Popronde dertig keer niks, toch, aan het einde van de streep – zal er misschien toch dertig keer 150 of 200 euro zijn binnengekomen, ja, daar kun je allemaal diezelfde avond weer opmaken, maar je kunt ook denken van: hey, laten we dan toch van dat geld proberen dat te doen. En misschien vind je wel iemand die zegt van, hey, je gaat dertig keer 200 euro verdienen. Ik wil hier wel even in investeren en als je me na afloop dat terugbetaald dan heb je wel iets gehad waardoor die show wel beter wordt. Dat zou ik wel elke jonge muzikant aanbevelen.

[52:03] Melanie Esther:

Mooi.

[52:05] Vincent:

Nice, okee. Om een beetje naar het einde toe te werken dan van het gesprek heb ik een vraag die ik dit seizoen aan elke gast stel. En die gaat eigenlijk helemaal terug naar de essentie van waar we het over hebben. En die vraag gaat als volgt: stel je voor er land een alien op aarde, en die alien die heeft echt geen idee van onze cultuur en hoe wij met elkaar communiceren en wie wij zijn en wat wij doen. En je krijgt de kans om die alien daar wat over te leren door hem mee te nemen naar een concert. Hoe zou je dan uitleggen aan die alien wat een concert is?

[52:40] Freek:

Nou, dat is natuurlijk een vraag die ik wel had zien aankomen. [Iedereen lacht] Nee, grapje.  Nou, misschien kom ik dan wel weer terug bij een soort van – misschien wel een soort vergrootglas van emoties ofzo. Van hoe iemand iets gemaakt heeft en dat wil delen. En hoe heel veel facetten bij elkaar dat zo goed mogelijk overbrengen. Ja, ik denk dat dat de essentie is. Weet je, je bent met zijn allen op een plek op een moment en je bent in een bepaalde beleving, dat is volgens mij de plek die concerten nu hebben en zouden moeten hebben.

Misschien wel bijna zoals een kerkdienst dat dertig of veertig of vijftig jaar geleden had. En dan niet per se dat het dan zo’n boodschap of worship, helemaal niet, maar gewoon met zijn allen op dezelfde plek, op dezelfde tijd, met dezelfde mindset. Ja, dat vind ik wel de essentie van een concert. En als je dat goed kunt overbrengen, dan ben je heel goed.

[53:40] Melanie Esther:

Mooi.

[53:43] Vincent:

Heb jij nog tips voor iedereen die dit nu heeft geluisterd en hiermee aan de slag wil gaan, over gave dingen om te checken als inspiraties, gave lichtontwerpers, gave artiesten die hier iets mee doen, specifieke shows misschien die online te zien zijn? Die jij zou aanbevelen?

[54:03] Freek:

Ja, ik heb er, ik leg dan wel de lat graag hoog. Ik heb het eerder gezegd, die David Byrne show, die staat ook geheel op Youtube, geregisseerd. Die moet je zien. American Utopia. Ik vind Stromae heel goed.  Er staat een show in Canada op Youtube. Nou, dat is een genot. Ook lichttechnisch, tof gedaan. Maar ook gewoon hoe hij zijn show uitdenkt tot de laatste -- tot elke beweging. Dat doe ie bijna allemaal zelf. Wat ik hoor. Nou, dat vind ik echt de moeite. Ook daar is het licht best wel dienend. Ik zag laatst een show van Balthazar in La Cigale in Parijs. Sowieso een te gekke zaal. Maar ook een te gekke band en ook daar zie ik licht in wat ik gewoon, het is niet heel bijzonder, het is allemaal niet heel vernieuwend, maar het is vanaf het begin tot het eind gewoon heel goed gedaan. En ook daar – volgens mij spelen zij ook zonder veel begeleidingstracks enzo en het loopt gewoon heel goed mee op wat zij op dat podium doen, en dat vind ik heel fijn.

[54:59] Vincent:

Cool. Tot slot: als je een ding zou moeten aanstippen of highlighten van: neem dit mee uit deze aflevering, nog laatste vaak gemiste aspecten, laatste lessen of highlights voor deze aflevering?   

[55:14] Freek:

Ja, stick to the plan. Maak een idee en buit het gewoon helemaal uit. Doe wat je doet helemaal goed. En doe niet alles een beetje. Maar kies ergens voor en doe dat.  Volgens mij is dat – is dat de les.

[55:28] Vincent:

Dankjewel. Nice. Pak de essentie en do it all the way.

[55:29] Melanie Esther:

Dankjewel.

[55:34] Freek:

Ja.

[55:35] Vincent:

Alright, ja, dankjewel voor vandaag, dankjewel voor al jouw advies, alle tips, alle inzichten die ik ook weer heb gehad. Het is ook voor mij zeldzaam om met een lichttechnicus op deze manier zo lang het hierover te hebben, ondanks dat ik al tien jaar lang live muziek maak. Dus dat vond ik supertof. En dankjewel dat je daar de tijd voor wilde nemen. En dat je dit wilde delen.

[56:00] Melanie Esther:

Ja, heel erg bedankt.

[56:01] Freek:

Ja, leuk gesprek. Goede vragen.

[56:03] OUTRO TUNE

Leuk dat je luisterde naar The Live Coaches. Ik ben Vincent de Raad en ik ben Melanie Esther, en in deze aflevering gingen we in gesprek met Freek Ros over licht.

Volg ons op Instagram via @thelivecoaches om op de hoogte te blijven van nieuwe afleveringen, foto’s en video’s van alle voorbeelden die voorbij zijn gekomen en meer. Alle informatie over onze coachings vind je op onze website: www.thelivecoaches.nl.

Heel erg bedankt voor het luisteren en tot slot, heb je wat geleerd? Ben je geïnspireerd? Vond je dit een toffe podcast? Deel deze aflevering dan met je vrienden, dan maken we samen van elk optreden een ervaring.